Đối thoại về khởi nghiệp

Khi dạy ở châu Á, tôi đã thấy nhiều đào tạo về “Khởi nghiệp” và “Công ti khởi nghiệp” hơn ở bất kì chỗ nào khác nhưng đã không có nhiều công ti khởi nghiệp thành công ở châu Á. Một người bạn giải thích: “Phần lớn người châu Á thích mơ mộng nhưng không mấy người có hành động. Trong văn hoá của chúng tôi, thất bại là thứ tồi tệ. Mọi người đều sợ thất bại cho nên họ không thích nhận rủi ro. Mọi người mơ là “Bill Gates” hay “Steve Jobs” nhưng rất ít người nhận rủi ro của việc bắt đầu công ti riêng của họ. Học sinh ghi danh vào lớp khởi nghiệp để cho họ có thể nói về nó nhưng ít người dám làm nó.” Tôi ngạc nhiên: “Để thành công, nhà doanh nghiệp phải sẵn lòng nhận rủi ro và thất bại như một phần của việc học. Mọi nhà doanh nghiệp thành công đều trải nghiệm thất bại nào đó, kể cả Bill Gates và Steve Jobs. Không người nào sẽ bắt đầu cái gì đó và thành công ngay lập tức. Tôi nghĩ mọi đào tạo khởi nghiệp nên nhắc tới việc học từ thất bại.” Ông ấy nói: “Sợ thất bại chỉ là một trong nhiều yếu tố. Yếu tố khác là người châu Á thích đọc về mọi thứ mà họ quan tâm nhưng họ đọc quá nhiều về các câu chuyện công ti khởi nghiệp cho nên họ cứ nhảy từ ý tưởng này sang ý tưởng khác. Việc thiếu hội tụ này là điểm yếu trong các nhà doanh nghiệp vì họ thường bị sao lãng bởi ý tưởng khác tốt hơn. Họ không bao giờ hội tụ vào một thứ mỗi lúc mà nhảy khắp chốn để tìm cơ hội tốt nhất, nhưng không bao giờ làm bất kì cái gì đặc biệt.” Tôi bảo ông ấy: “Trong trường hợp đó, họ cần kỉ luật về hội tụ vào một thứ mỗi lúc. Tất nhiên, họ có thể làm cái gì đó rồi học từ kinh nghiệm dù nó thành công hay thất bại. Nhảy qua qui trình khởi nghiệp mà không có chiều hướng nào là sự đảm bảo cho thất bại.” Ông ấy giải thích thêm: “Nhiều nhà doanh nghiệp không nghiêm túc vì họ vẫn sống cùng gia đình họ và tận hưởng sự hỗ trợ của gia đình. Vì họ không đói, họ không có động cơ để nhận rủi ro. Như Steve Jobs thường khuyên: “Cứ đói khát, cứ dại khờ.” Nhưng họ không đói khát như con hổ đi tìm con mồi, bằng không nó có thể chết đói. Với một số người trong họ, khởi nghiệp chỉ là trò chơi mà họ chơi nhưng không nghiêm chỉnh.” Tôi cười: “Nhà doanh nghiệp mà “thoải mái” trong cuộc sống và không cảm thấy thôi thúc làm cái gì đó sẽ không bao giờ thành công. Công ti khởi nghiệp là chuyện kinh doanh nghiêm chỉnh, không phải là trò chơi để chơi khi bạn có thời gian. Nếu họ không bị thất vọng với việc làm hay cuộc sống của họ, điều động viên họ làm cái gì đó thì đó là việc phí thời gian.” Ông ấy nói thêm: “Nhưng có những lí do khác. Thứ nhất, có việc chia sẻ giới hạn trong các nhà doanh nghiệp vì mọi người đều che giấu ý tưởng của họ hay công việc của họ. Môi trường ở đây không đủ chín muồi như ở Thung lũng Silicon khi mọi người chia sẻ thành công của họ cũng như thất bại với người khác. Khi ông nhìn vào lí do chính mà khởi nghiệp không thành công ở đây, nó không phải là về thiếu kĩ năng hay tài năng, nhưng thay vì thế là thiếu việc kèm cặp và chia sẻ giữa mọi người. Sẽ mất thời gian cho môi trường này tiến hoá và chín muồi. Có thể trong vài năm tới. Điều thứ hai là hệ thống giáo dục của chúng tôi bị tụt lại nhiều năm sau các nước khác cho nên điều học sinh học gần như là lỗi thời. Để thành công trong doanh nghiệp khởi nghiệp, họ phải có tri thức và kĩ năng trong công nghệ đang nổi lên, không trong cái gì đó cũ vài năm trước. Chẳng hạn, một số nhà doanh nghiệp đang lập kế hoạch khai trương doanh nghiệp trực tuyến hay tạo ra website khi thế giới đang chuyển vào Trí khôn nhân tạo và tính toán lượng tử. Chúng tôi không thể thúc đẩy ngành công nghiệp khởi nghiệp và phát triển nhiều nhà doanh nghiệp hơn dựa trên hệ thống giáo dục cổ xưa như điều chúng tôi có bây giờ. Cho dù có vài nhà doanh nghiệp thông minh học các kĩ năng này từ MOOCs hay các bài học trực tuyến và làm tốt, nhưng họ là thiểu số. Để phát triển môi trường khởi nghiệp qui mô lớn mà có thể tác động tới toàn thể nền kinh tế, chúng tôi cần thay đổi hệ thống giáo dục của mình trước hết.” Tôi bảo ông ấy: “Tôi hoàn toàn đồng ý với ông. Không có hệ thống giáo dục đúng, kinh doanh khởi nghiệp không thể được hoàn thành.”

John Vu