Hà Nội có 36 phố phường, là ai nói vậy?

Có bao giờ bạn tự hỏi, ai là người đầu tiên gọi tên Hà Nội 36 phố phường? Và điều đó có thật sự đúng hay không? Tại sao lại là con số 36 mà không phải là con số nào khác?

Ảnh: dulichvietnam.com.vn

Trước hết, ta hãy xét trong quan niệm dân gian, xem người ta nghĩ gì về con số 36 nhé. Đây thực sự là một con số đẹp!

Ví như trong đời sống, theo cụ Hoàng Xuân Hãn thì "Số 36 là một phương số mà người Á Âu đều coi là có đặc tính huyền bí ".

Hay như 36 còn là số kế sách (chước) trong binh pháp của người Trung Quốc mà kế số 36 chính là “tẩu vi thượng sách” - kế rút lui, kế được đánh giá cao nhất trong Tam thập lục kế.

Còn như Giáo sư Đào Duy Anh từng nhận xét thì 36 là "Số nhiều hữu hạn chỉ toàn bộ”.

36 cũng là số phép thần thông biến hóa của Trư Bát Giới trong Tây Du Ký.

Sở Khanh trong Truyện Kiều cũng “Thừa cơ lẻn bước ra đi/Ba mươi sáu chước, chước gì là hơn?”

Dân ca quan họ Bắc Ninh thì lại có bài Ba mươi sáu thứ chim với “Trên rừng ba mươi sáu thứ chim/Thứ chim chèo bẻo, thứ chim chích chòe”.

Chưa kể còn có cả bộ phim Ngôi nhà số 36 của điện ảnh Pháp (khởi chiếu tại Việt Nam vào 5/2005!

Vậy còn số 36 trong lịch sử thì sao? Số 36 có ý nghĩa gì không?

Theo ghi chép của sách sử thì 36 phố phường được đặt ra từ thời vua Lê Hiển Tông với mục đích duy nhất là thuận tiện hơn trong việc giữ gìn an ninh, trật tự. Theo sách Đại Việt sử ký tục biên, vào tháng 12 năm 1748, triều đình “hạ lệnh chia bên trong kinh thành làm 36 khu, mỗi khu đặt một quan coi giữ việc tuần phòng, khám xét”. Còn như ý kiến của Giáo sư sử học Lê Văn Lan thì Hà Nội 36 phố phường là điều không có trong lịch sử. Hà Nội chỉ có 36 phường vào thời Lê và có hơn 50 phố bắt đầu bằng chữ “Hàng” ở cuối thế kỷ 19. Tất cả chúng ta thường hay nhắc tới câu “Hà Nội 36 phố phường” chẳng qua chỉ là xuất phát từ tác phẩm Hà Nội 36 phố phường của nhà văn Thạch Lam mà thôi.

Vậy thực sự Hà Nội có 36 phố phường hay không?

-      Không có: Hà Nội chỉ có “Thăng Long 36 phường” ở thời Lê. Sang thời Nguyễn, khi đã mang tên mới là Hà Nội thì dưới đời Minh Mạng có tới 239 phường, thôn, trại để rồi tới thời Tự Đức con số đó rút xuống là 153 và... hoàn toàn không có ai gọi là “Hà Nội 36 phố phường”.

-      Có: Dưới triều vua Đồng Khánh (1885-1888) đúng là đã có 36 tên phường và rất có thể có cả tên 36 phố ở Hà Nội!

(Riêng ngày nay, tất cả các con phố trong Hà Nội 36 phố phường đều bắt đầu bằng tên “Hàng”. Theo sau đó là những cái tên khá đặc trưng như mô tả, tên gọi của một số nghề truyền thống như Hàng Thiếc, Hàng Bạc, Hàng Mây…)

Hiện tại, bạn có gọi hay khi giới thiệu cho ai đó về Hà Nội, bạn lại dùng cụm “Hà Nội 36 phố phường” để nói không?

Phố cổ Hà Nội qua nét vẽ của người họa sĩ (Ảnh sưu tầm trên Internet)

[Trên đây chỉ là một số ghi chép vụn vặt của mình sau khi đi dạo một vòng Internet để tìm hiểu về Hà Nội 36 phố phường. Cộng đồng Noron có bạn nào hiểu biết rõ hơn về vấn đề này có thể chia sẻ thêm để mình học hỏi với nhé! Cảm ơn các bạn!]