Kinh tế có nên được quản lý chặt chẽ bởi nhà nước hay được quyết định bởi thị trường, hay nửa này nửa kia?

1) Theo thị trường:

Thị trường là một khái niệm vô thức và đi theo sự thiếu suy nghĩ của một tập thể. Thị trường luôn làm những gì có lợi và rẻ nhất cho mình mặc kệ tác hại của việc kiếm tiền, sản xuất đến với môi trường, cộng đồng, và sự bền vững của chính nó. Giống như một người tham tiền tham rẻ nên suốt ngày mua dĩa nhựa, đồ xài một lần thay vì mua một thứ dùng trong dài hạn. Nhà cửa thì chất đầy rác thải phải bắt hệ thống rác thải xử lý nhiều hơn.

Vì thị trường ham rẻ, nên thông thường dưới một hệ thống không có sự giám sát chặt chẽ bởi chính phủ sẽ dẫn đến bốc lột lao động, nô lệ, môi trường làm việc nguy hiểm, lương trả thấp, không được nhiều lợi ích vì những thứ đó được coi là tốn tiền. Con người luôn bốc lột, bạo hành, và lợi dụng nhau, vì thế ta có pháp luật.

Tác hại đến thiên nhiên như là chất thải công nghiệp, độc tố có hại tới thiên nhiên tràng ra sống trời đất biển. Không ai xem thì nó cứ thải ai làm gì nó.

Vì thực ra thị trường được tạo ra bởi các giai cấp, sự trên lệch giữa người lao động và người sử dụng lao động. Một xã hội như vậy thường bất công.

Sự bền vững của một nền kinh tế đi theo cơn bão vô thức của thị trường thường dựa dẩm vào khái niệm trách nhiệm đạo đức của mỗi cá nhân, nhưng nếu không ai phạt, kiểm thì liệu chắc gì họ sẽ làm theo. Không có tiêu chuẩn và chuẩn mực đặt ra và không có ai thực thi và ban hành những tiêu chuẩn và chuẩn mực đó.

Rồi nếu cứ dựa vào cái "doanh nghiệp đoàn kết" và "trách nhiệm tự nguyện" thì đến khi nào ta mới có một hệ thống đường xá, ống nước, dây điện, và cơ sở hạ tầng công cộng trên diện rộng? Kể cả khi doanh nghiệp xây những thứ này thì thường chỉ dùng để phục vụ họ hoặc bạn họ.

Cũng như thế, thị trường có tính chọn lọc, nhưng đến khi một thằng thống trị hết một ngành rồi, rồi sau đó nó đè nát các doanh nghiệp khác cùng ngành (chuyện này xảy ra nhiều hơn bạn nghĩ) thì lúc đó chả khác gì đã tạo ra một chính phủ khác.

Thị trường là một thứ mặc dù nghe rất nhân tạo nhưng thực chất rất tự nhiên. Và tự nhiên không phải đã là tốt.

2) Theo nhà nước:

Nhà nước được xây lên với cơ sở luật pháp và hiến pháp. Vấn đề thường nằm ở trong luật có gì và độ "mỏng" của luật pháp và hiến pháp.

Nhưng thường khi người ta nói về một hệ thống chính trị được giám sát chặt chẽ bởi chính phủ nhà nước thì người ta đang nói tới một thị trường "nghiêm ngặt".

Một nền kinh tế được quản lý nghiêm ngặt bởi chính phủ thường rất là chậm rạp, không đổi mới nhiều. Chính phủ thường rất đa tầng, tất cả các quyết định phải qua kiểm duyệt này đến bộ phận kia. Sự thay đổi chậm chạp này sẽ dẫn đến một xã hội chậm tiến bộ. Thị trường mà không linh hoạt thì kinh tế chắc gì sẽ phát triển.

Doanh nghiệp nhà nước, vì được trợ cấp đầy đủ, nên không có động lực tiến bộ hơn, không quan tâm đến tiền bạc nên cũng ít quan tâm đến khách hàng. Trong một nền kinh tế tiêu dùng thì tờ tiền như là phiếu bầu, doanh nghiệp nhà nước không cần "phiếu bầu" của bạn để sống sót, thì họ cũng chả buồn phải hài lòng và phục vụ tận tâm.

Chưa nói đến việc chính phủ thường có thể bị ảnh hưởng bởi tham nhũng, như là trợ tiền và ra chính sách bảo vệ cho những ngành nghề đang chết dần như là hồi ông Trump làm với ngành đào than. Điều này dẫn đến kinh tế lỗi thời, lạc hậu, và không hiệu quả. Thay vì để thị trường và người mua đào thải thì lại tốn tiền cứu sống một ngành lẽ ra đã nên chết lâu rồi.

3) Kết luận

Chả có cái nào hoàn hảo cả. Thị trường thì vô thức còn nhà nước thì cứng ngắt. Nếu chung là:

1:06

Kinh tế nên phụ thuộc vào thị trường. Nhà nước chỉ là người cầm lái điều chỉnh lại khi thị trường mất phương hướng mà thôi. ở các nước phát triển họ còn đang dần loại bỏ sự can thiệp của chính phủ vào nền kinh tế này.

Thế kỷ 20 khi mà có sự cạnh tranh của nền kinh tế xhcn mà nhà nước là kẻ điều phối và kinh tế tư bản gần như phó mặc cho thị trường đều bộc lộ những ưu điểm và han chế, thế nên người ta h chơi hỗn hợp 2 cái trên cho full dame